หญ้าทะเลนำไปสู่ความยั่งยืนในท้องทะเลได้อย่างไร?

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง

ทำไมเราต้องให้ความสำคัญกับหญ้าทะเล ?   เพราะหญ้าทะเลนอกจากจะเป็นแหล่งอาหารของสัตว์น้ำหายากใกล้สูญพันธ์ อย่างเต่าทะเล พะยูนและโลมาแล้ว หญ้าทะเลยังเป็นแหล่งหลบภัย เป็นแหล่งวางไข่ เป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำน้อยใหญ่ที่ครบวงจรด้วย อีกทั้งหญ้าทะเลยังมีส่วนช่วยกรองและปรับปรุงคุณภาพน้ำ รวมถึงช่วยยึดจับเพื่อป้องกันการพังทลายของหน้าดินได้

อีกบทบาทที่สำคัญของหญ้าทะเล คือ การเป็นแหล่งดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ หนึ่งในสาเหตุของการเกิดภาวะโลกร้อน ถึงแม้ว่าจำนวนหญ้าทะเลต่อผืนมหาสมุทรคิดเป็นสัดส่วนจะน้อยนิด แต่ประสิทธิภาพในการดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ของหญ้าทะเลกลับมหาศาลมากถึงประมาณปีละ 10-18% หรือคิดเป็นปริมาณ 19.9 กิกะตันของคาร์บอนในทะเล

เรียกได้ว่าหญ้าทะเล คือ ความหวังใหม่ของภารกิจ Net Zero ในการช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ ซึ่งหลาย ๆ หน่วยงานรวมถึงเราก็ไม่หยุดนิ่งที่จะเข้าไปสนับสนุนทุกการลงมือทำเพื่อช่วยอนุรักษ์และฟืื้นฟูหญ้าทะเลให้คงอยู่ต่อไป สอดคล้องกับเป้าหมาย SDGs ข้อที่ 14 ที่เรามุ่งมั่นลงมือทำมาต่อเนื่องในการอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลที่มนุษย์ได้ใช้ประโยชน์มานาน เพื่อช่วยฟื้นคืนความสมบูรณ์ให้ระบบนิเวศทางทะเล

ในน่านน้ำไทย จังหวัดตรังถือเป็นแหล่งหญ้าทะเลผืนใหญ่ที่สุดอันดับต้น ๆ ของเอเชีย และมีระบบนิเวศที่เอื้อต่อการอนุรักษ์พะยูนฝูงใหญ่ที่สุดในประเทศไทย แต่ด้วยภัยคุกคามทางธรรมชาติ ความเสียหายจากการทำประมงที่รุนแรง ก่อให้เกิดความเสื่อมโทรมแก่แหล่งหญ้าทะเลและสัตว์ทะเล เราจึงร่วมมือกับสถาบันการศึกษา ภาครัฐและภาคเอกชนในการจัดประชุมสัมมนา เพื่อการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง และปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์ท้องทะเลอย่างยั่งยืน

เราขับเคลื่อนงานอนุรักษ์หญ้าทะเลอย่างต่อเนื่องมาเป็นปีที่ 6 ตั้งแต่ปี พ.ศ . 2553 จนถึงปัจจุบัน ผ่านโครงการ U Volunteer ร่วมกับมทร . ศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง ในการวิจัยและเพาะพันธุ์หญ้าทะเล เพื่อการอนุรักษ์และฟื้นฟูหญ้าทะเลให้เหมาะสมกับระบบนิเวศ โดยหลังจากดำเนินการมาในพื้นที่อ่าวบุญคง จ.ตรัง สามารถฟื้นคืนชีพหญ้าทะเลกลับมาได้ 70% และเริ่มมีร่องรอยของพะยูนมาแทะเล็มหญ้า นอกจากนี้เรายังได้สนับสนุนให้ชุมชนในพื้นที่จัดกิจกรรมให้ความรู้ พร้อมปลูกหญ้าทะเลร่วมกับหน่วยงาน ชุมชน และนักท่องเที่ยว เพื่อกระตุ้นให้เกิดหัวใจของการอนุรักษ์หญ้าทะเลที่ยั่งยืน   เราจัดทำโครงการ Goal Together รับสมัครอาสาทั่วประเทศลงพื้นที่ทะเลจริง เพื่อช่วยกันปลูกหญ้าทะเลเพิ่มขึ้น รวมถึงนำหญ้าทะเลสายพันธุ์ที่ได้รับการวิจัยเพาะพันธุ์จาก มทร . ศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง มาลงพื้นที่ปลูกด้วย กลุ่มอาสาที่เข้าร่วมโครงการกว่าหลายร้อยชีวิต ได้เรียนรู้และเห็นความสำคัญของหญ้าทะเล ได้ร่วมกันอนุรักษ์หญ้าทะเล และกลุ่มอาสายังได้เรียนรู้วิถีชีวิตของคนในชุมชน จนสามารถเกิดไอเดียที่จะต่อยอดให้พื้นที่ชุมชนตรงนั้นกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ยั่งยืนได้อีกด้วย

ในปี 2568 เราและมทร . ศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง ได้มีการเพาะพันธุ์หญ้าทะเลสายพันธุ์ที่ทนต่อสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลง และได้นำพันธุ์หญ้าทะเลไปลงพื้นที่ปลูกจริง เพื่อเป็นการผลิตหญ้าทะเลและการอนุบาลพะยูน รวมถึงได้มีการตรวจจับสิ่งมีชีวิตโดยรอบ และประเมินการเข้ามาใช้ประโยชน์ของผู้ทำการประมงในพื้นที่  ภารกิจในการช่วยลดโลกร้อนอาจไม่ได้เห็นผลทันตา แต่ด้วยความตั้งใจของคนหลายคนที่เห็นความสำคัญของการปลูกหญ้าทะเล ฮีโร่คนสำคัญของสิ่งแวดล้อมที่ยั่งยืนในอนาคต รวมถึงช่วยขับเคลื่อนให้เรื่องของการอนุรักษ์หญ้าทะเลก้าวไปข้างหน้า อย่างน้อยก้าวเล็ก ๆ ก็สามารถรวมกันเป็นก้าวใหญ่ที่เข้าใกล้เป้าหมายได้ไม่ยาก : )

นี่เป็นเรื่องราวของการ ‘ ลงมือทำอย่างยั่งยืน ’ ในการอนุรักษ์และฟื้นฟูหญ้าทะเลที่มีความสำคัญต่อการลดโลกร้อน ซึ่งนอกจากจะทำให้เห็นความสำคัญของการอนุรักษ์หญ้าทะเลแล้ว การที่จำนวนหญ้าทะเลเพิ่มขึ้น ยังส่งผลดีอย่างยั่งยืนต่อสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ ด้วย